हिंदू कॅलेंडरनुसार, ऋषी पंचमी हा सण भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या पाचव्या दिवशी साजरा केला जातो. गणेश चतुर्थीच्या दुसऱ्याच दिवशी ही पंचमी येते. यावर्षी ऋषीपंचमी आज 1 सप्टेंबर रोजी आहे. ऋषी पंचमीला गुरु पंचमी, भाई पंचमी असेही म्हणतात. ऋषी पंचमीला सप्तऋषींची विशेष प्रार्थना केली जाते. ऋषीपंचमीचे व्रत केल्यास पापांपासून मुक्ती आणि ऋषीमुनींचे आशीर्वाद प्राप्त होतात. पंडित इंद्रमणी घनश्याल यांच्या मते, ऋषीपंचमी हा सण प्रामुख्याने समाजाच्या कल्याणासाठी मोठे योगदान देणाऱ्या महान संतांचा आदर, कृतज्ञता आणि स्मरण म्हणून साजरा केला जातो. जाणून घेऊया ऋषी पंचमीशी संबंधित काही महत्त्वाच्या गोष्टी.
ऋषी पंचमीची वेळ आणि तारीख –
हिंदू कॅलेंडरनुसार, 1 सप्टेंबर 2022 रोजी ऋषी पंचमीची पूजा केली जाईल. पूजेचा शुभ मुहूर्त सकाळी 11.09 ते दुपारी 01.36 पर्यंत असेल. पंचमी 31 ऑगस्ट 2022 रोजी दुपारी 03.22 पासून सुरू झाली आहे आणि 1 सप्टेंबर 2022 रोजी दुपारी 2.49 वाजता संपेल.
ऋषी पंचमी व्रताचे महत्त्व –
धार्मिक मान्यतेनुसार ऋषी पंचमीच्या दिवशी सात ऋषींची विशेष पूजा केली जाते. या दिवशी महिला उपवास करतात आणि सुख, समृद्धी आणि शांतीसाठी प्रार्थना करतात. ऋषी पंचमीला भाई पंचमी असेही म्हणतात. या दिवशी माहेश्वरी समाजात रक्षाबंधन साजरे होते बहिणी भावांना राखी बांधतात.
ऋषी पंचमी पूजन पद्धत –
ऋषीपंचमीच्या दिवशी सकाळी लवकर आंघोळ करून स्वच्छ कपडे घालावेत. घरामध्ये स्वच्छ ठिकाणी कुंकू, हळद आणि रांगोळी घालून चौकोनी आकाराचे वर्तुळ तयार करा. सप्तऋषींची मूर्ती मंडळावर स्थापित करा. नंतर शुद्ध पाणी आणि पंचामृत शिंपडावे. चंदनाचा टिळा लावा. सप्तर्षींना पुष्प अर्पण करावे. यानंतर पवित्र यज्ञोपवीत धारण करून त्यांना शुभ्र वस्त्रे अर्पण करा. महिलांनी काही गोष्टींची काळजी घ्यावी. महिलांनी पूजेनंतर काही खाऊ (उपवास करावा) नये.
ऋषी पंचमी मंत्र –
ऋषी पंचमीला खालील मंत्राचा जप केल्याने सर्व पापांपासून मुक्ती मिळू शकते. घरात सुख-समृद्धी नांदते. विशेषत: महिलांना ऋषीपंचमीच्या दिवशी सप्तऋषींचा आशीर्वाद मिळतो.
‘कश्यपोत्रिर्भरद्वाजो विश्वामित्रोथ गौतमः.
जमदग्निर्वसिष्ठश्च सप्तैते ऋषयः स्मृताः॥
दहन्तु पापं सर्व गृह्नन्त्वर्ध्यं नमो नमः’॥
(सूचना : येथे दिलेली माहिती धार्मिक श्रद्धेवर आधारित आहे, याला कोणताही शास्त्रीय पुरावा नाही. sdnewsonline त्याची हमी देत नाही.)