हनुमान जन्मस्थळ वादात आता ज्येष्ठ लेखक उत्तम कांबळे यांनी उडी घेतली आहे. विशेष म्हणजे हनुमान जन्मस्थळावरुन राज्यात सुरु झालेला वाद आता कुठेतरी शमत असताना ज्येष्ठ लेखक उत्तम कांबळे यांनी हनुमानाबद्दल केलेल्या वादग्रस्त विधानामुळे आता एक नवा वाद निर्माण होण्याची शक्यता आहे. प्राण्यांची जन्मतारीख कोण लिहून ठेवणार, हनुमान हे प्राणीच होते, असं विधान उत्तम कांबळे यांनी केलं आहे.
“क्रांती ही सलमान खानच्या चित्रसारखी किंवा हनुमानाची जन्मतारीख सांगण्यासारखी नसते. किती उपद्रव झालं राव आमच्या नाशिकमध्ये. अरे त्यावेळी तलाठी नव्हता. मग प्राण्यांची जन्मतारीख कोण लिहून ठेवणार? हनुमान हे प्राणीच ना”, असं वादग्रस्त वक्तव्य ज्येष्ठ लेखक उत्तम कांबळे यांनी केलं. जालन्यात कॉ. अण्णा सावंत लिखित ‘फुलटायमार’ या आत्मकथनाचे विमोचन त्यांच्या हस्ते करण्यात आले. यावेळी ते बोलत होते.
हनुमान जन्मस्थळाचा वाद नेमका काय?
काही दिवसांपूर्वी हनुमान जन्मस्थळावरुन वाद उफाळला होता. यावर तोडगा काढण्यासाठी नाशिकमध्ये शास्त्रार्थ सभेचं आयोजन करण्यात आलं होतं. मात्र, यात राडा झाल्याचा व्हिडीओ समोर आला होता. रामाचे जन्मस्थान अयोध्या आहे, पण रामभक्त हनुमानजींचे जन्मस्थान कुठे आहे? कर्नाटकातील किष्किंधा की महाराष्ट्रातील अंजनेरी? या प्रश्नावरून महाराष्ट्रात वाद सुरू होता. अंजनेरी हे गाव नाशिक शहरापासून त्र्यंबक रस्त्यावर 26 किमी अंतरावर आहे. हनुमानजींची आई अंजनी गावाला लागून असलेल्या टेकडीवर राहत असल्याने या गावाला अंजनेरी असे नाव पडले असे स्थानिक लोकांचे मत आहे. हनुमानजींचा जन्म अंजनगढ नावाच्या डोंगरावरील एका गुहेत झाला.
अंजनगड पर्वताच्या शिखरावर एक छोटेसे मंदिर देखील आहे, ज्यामध्ये लहान हनुमानजी त्यांच्या आईच्या मांडीवर दिसतात. नाशिक आणि इगतपुरीच्या या टेकड्यांमध्ये रामायणात उल्लेख केलेली किष्किंधा वसलेली होती आणि येथे सुग्रीव राज्य करत होते असे स्थानिक लोकांचे मत आहे. लक्ष्मणाने रावणाची बहीण शूर्पणखा हिचे नाक पंचवटीत काही किलोमीटरवर अंतरावर कापले होते. सीतेच्या अपहरणानंतर, जेव्हा राम-लक्ष्मण सीता मातेला शोधण्यासाठी निघाले तेव्हा या पर्वतांच्या खाली त्यांना हनुमानजी भेटले, ज्यांनी त्यांची सुग्रीवाशी मैत्री केली.
अंजनगड टेकडी हे देखील ट्रेकिंगचे ठिकाण आहे. टेकडीच्या पायथ्याशी एक हनुमानजी मंदिर आहे तिथे ध्यानात लीन असलेली हनुमानजीची मोठी मूर्ती आहे. येथून डोंगराच्या माथ्यावर असलेल्या अंजनी मातेच्या मंदिरासाठी ट्रेकिंगला सुरुवात होते. पायी चालत शिखरावर पोहोचायला 3 तास लागतात. लोकांना वाटेत हनुमानजीशी जोडून एक तलाव दिसतो. वरून या तलावाचा आकार कोणाच्यातरी पायाचा उजवा पंजा असा दिसतो.
जुग सहस्त्र योजनेतील हनुमान चालीसा भानूमध्ये चौपई आहे. लिल्यू ताही गोड फळ जानु । स्थानिक लोकांच्या म्हणण्यानुसार जेव्हा हनुमानजींनी सूर्याला लाल फळ समजून गिळण्यासाठी उडी मारली तेव्हा हा तलाव तयार झाला होता. पंजाची दिशाही पूर्वेकडे असते, म्हणजे जिथून सूर्योदय होतो. या गोष्टीमुळे लोकांच्या विश्वासाला अधिक बळ मिळाले आहे. मात्र, कर्नाटकातून आलेले महंत दंडस्वामी गोविंदानंद सरस्वती यांनी पत्रकार परिषदेत अंजनेरी हे हनुमानजींचे जन्मस्थान नसल्याचे जाहीर केल्याने येथील जनतेला धक्का बसला होता. हनुमानजींचा जन्म कर्नाटकात झाला आणि खरी किष्किंधा तिथेच आहे, असा दावा त्यांनी केला होता.
महंत गोविंदानंद यांच्या या घोषणेनंतर नाशिक आणि त्र्यंबकेश्वरच्या साधू-महंतांमध्ये खळबळ उडाली होती. गोविंद दास यांचा दावा चुकीचा असल्याचे त्यांचे म्हणणे होते. अंजनेरी गावातील नागरिकांनी नाशिक-त्र्यंबक रस्त्यावर उतरून काही काळ रास्ता रोको आंदोलन केले होते. वेद आणि पुराणानुसार हनुमानजींचा जन्म कुठे झाला यावर चर्चा करण्यासाठी गोविंदानंद यांच्यासोबत स्थानिक ऋषींची बैठक बोलावण्यात आली होती.
तसे, हनुमानजींचे जन्मस्थान असल्याचा दावा केवळ महाराष्ट्र आणि कर्नाटकात केला जात नाही. भारतभरात अशी एकूण 9 ठिकाणे आहेत जिथे हनुमानजींचा जन्म झाल्याचा दावा केला जात आहे. हनुमान जीच्या जन्मस्थानावर दावा केला जात आहे ती ठिकाणे – अंजनेरी- महाराष्ट्र, किष्किंधा- कर्नाटक, गोकर्ण- कर्नाटक, तिरुपती पर्वत- आंध्र प्रदेश, गुमला- झारखंड, कैथल- हरियाणा, डांग- गुजरात, सुजानगड- राजस्थान, डेहराडून- उत्तराखंड.
हनुमानजी हे हिंदूंच्या सर्वात लोकप्रिय देवतांपैकी एक आहेत. प्रत्येक घरात त्याची पूजा केली जाते. त्यांना त्रास देणारे आणि बिघडवणारे मानले जातात. कदाचित या विश्वासामुळेच प्रत्येकाला आपल्या भूमीशी जोडलेले पाहायचे आहे.