सोमवती अमावस्येला हिंदू धर्मात खूप विशेष महत्त्व आहे. जेव्हा अमावस्या तिथी सोमवारी येते तेव्हा तिला सोमवती अमावस्या म्हणतात. सोमवती अमावस्या शाश्वत फळ देणारी मानली जाते. या दिवशी गंगेत स्नान, दान, पठण पूजा फलदायी ठरते. घरातील सुख-शांती आणि पती आणि मुलांच्या दीर्घायुष्यासाठी महिला हे व्रत करतात. 2022 मध्ये पहिली सोमवती अमावस्या 31 जानेवारीला होणार आहे. या वेळी सोमवती सोमवारी दुपारी 02:18 वाजता सुरू होईल आणि मंगळवार, 1 फेब्रुवारी रोजी सकाळी 11:16 पर्यंत राहील. एवढेच नाही तर माघ महिन्यात येणारी ही अमावस्या माघी अमावस्या किंवा मौनी अमावस्या म्हणूनही ओळखली जाते.
या दिवशी उपवास करणे अत्यंत पुण्यपूर्ण मानले जाते.या दिवशी स्त्रिया श्रद्धेने व्रत ठेवून पिंपळाची पूजा करतात आणि 108 वस्तूंचे दान करून प्रदक्षिणा करतात. या पूजेमध्ये कथा पठणाचे विशेष महत्त्व आहे. चला जाणून घेऊया सोमवती अमावस्येची कथा-
एक गरीब ब्राह्मण मुलगी होती पण पैशाअभावी तिचे लग्न होत नव्हते. यावर मुलीच्या वडिलांनी एका साधूला उपाय विचारला तेव्हा त्याने सांगितले की, एका गावात काही अंतरावर सोना नावाची एक धोबीण तिचा मुलगा आणि सुनेसोबत राहते. तो सुसंस्कृत आहे आणि आपल्या पतीशी एकनिष्ठ आहे. मुलीने त्याची सेवा केली आणि या धोबीणीने तिच्या लग्नात तील कुंकू भरले तर मुलीच्या आयुष्यातील सर्व दोष दुर होतील. ब्राह्मणाने ही गोष्ट आपल्या पत्नीला सांगितली.
यानंतर, मुलीने धोबीणीची रोजची सेवा सुरू केली. मग एके दिवशी धोबीने सुनेला सांगितले की तू सकाळची सगळी कामं करतेस कळतही नाही. तेव्हा सून म्हणते की आई, मला वाटलं तू सकाळी उठल्यावर सगळी कामं कर. हे ऐकून धोबीने नजर ठेवली आणि पाहिले की मुलगी येते आणि सर्व काम करून निघून जाते. एकेदिवशी ती निघू लागली तेव्हा ती धोबीण तिच्या पाया पडली, कोण आहेस असे विचारू लागते आणि अशी का लपून माझ्या घरची चकरा मारतेस, मग तिला मुलीकडून साधूबद्दल सर्व काही सांगितले.
त्यानंतर सोना धोबीनने मुलीच्या सिंदूराची मागणी लागू करताच तिच्या पतीचे निधन झाले. तिने त्याला याबद्दल सांगायला सुरुवात केली तेव्हा तिला पिंपळाचे झाड दिसले तेव्हाच ती घरातून निघून गेली होती.योगायोगाने त्या दिवशी सोमवती अमावस्या होती. तेथे एका ब्राह्मणाच्या घरी मिळणाऱ्या ताटाच्या ऐवजी त्यांनी भंवरीला १०८ वेळा विटांचे तुकडे देऊन पिंपळाच्या झाडाची १०८ वेळा प्रदक्षिणा केली आणि नंतर पाणी घेतले. तिने हे कृत्य करताच नवऱ्याच्या जीवात जीव आला. या व्रताचे पालन करणाऱ्याला शाश्वत फळ मिळते. अशी मान्यता झाली.